معنی صراط علی مستقیم صراط مالک یوم الدین اللهم ایاک نعبد و ایاک نستعین

«صراط مستقیم» راهى است بسوى خدا، که هر راه دیگرى که خلایق بسوى خدا دارند، شعبه اى از آنست ، و هر طریقى که آدمى را بسوى خدا رهنمائى مى کند، بهره اى از صراط مستقیم را دارا است ، باین معنا که هر راهى و طریقه اى که فرض شود، بان مقدار آدمى را بسوى خدا و حق راهنمائى مى کند، که خودش از صراط مستقیم دارا و متضمن باشد.

اگر آن راه بمقدار اندکى از صراط مستقیم را دارا باشد، رهرو خود را کمتر بسوى خدا مى کشاند، و اگر بیشتر داشته باشد، بیشتر مى کشاند، و اما خود صراط مستقیم بدون هیچ قید و شرطى رهرو خود را بسوى خدا هدایت مى کند، و مى رساند، و بهمین جهت خدایتعالى نام آنرا صراط مستقیم نهاد، چون کلمه صراط بمعناى راه روشن است.

کلمه (مستقیم ) هم بمعناى هر چیزى است که بخواهد روى پاى خود بایستد، و بتواند بدون اینکه بچیزى تکیه کند بر کنترل و تعادل خود و متعلقات خود مسلط باشد، مانند انسان ایستاده اى که بر امور خود مسلط است ، در نتیجه برگشت معناى مستقیم بچیزى است که وضعش تغییر و تخلف پذیر نباشد.

پس صراط مستقیم عبارت میشود از صراطى که در هدایت مردم و رساندنشان بسوى غایت و مقصدشان ، تخلف نکند، و صد در صد این اثر خود را به بخشد، همچنانکه خدایتعالى در آیه شریفه : (فاما الذین آمنوا باللّه و اعتصموا به ، فسید خلهم فى رحمة منه و فضل ، و یهدیهم الیه صراطا مستقیما، و اما آنهائیکه به خدا ایمان آورده و از او خواستند تا حفظشان کند، بزودى خدایشان داخل رحمت خاصى از رحمت هاى خود نموده ، و بسوى خویش هدایت مى کند.

در آیه 41 سوره حجر «قالَ هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقیمٌ»، آیا «علی» اسم شخص امیر المؤمنین(ع) است؟ آیا منظور از صراط مستقیم، امام علی است؟ و یا آیه معنای دیگری دارد؟

در حقیقت خدای متعال در این کلام می‌خواهد خیال باطل استقلال در امور و توانایی نامحدود برای گمراهی انسان‌ها را از مغز شیطان بیرون کند. اما آیا در این زمینه که آیا منظور از «علیّ» در آیه 41، تصریح به نام امام علی(ع) بوده و یا تنها کنایه‌ای از حضرتشان بوده و یا آن‌که ارتباط ویژه‌ای با ایشان ندارد، باید گفت: قرائت مشهور، این فراز را «عَلَیَّ» و به صورت جار و مجرور و متشکّل از دو کلمه خوانده‌اند، و نام امام علی(ع) صفت مشبهه بوده و بر این اساس، نمی‌توان مدعی شد که این آیه صریحاً متضمن نام امام می‌باشد.

بو حمزه ثمالی از امام صادق(ع) در مورد آیه «هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ»‏ می‌پرسد و پاسخ می‌شنود: به خدا سوگند، آن صراط مستقیم علی(ع) است، به خدا سوگند، علی میزان و صراط است. در همین راستا، راوی می‌گوید نزد امام باقر(ع) رفته و عرض کردم فدایت شوم، اگر اجازه دهی سؤالی از شما بپرسم؟ امام فرمود: هرچه می‌خواهی بپرس. پرسیدم: تفسیر این سخن خدای متعال چیست که در قرآن فرمود: «هذا صِراطٌ عَلَیَّ مُسْتَقِیمٌ»؟ آن‌حضرت پاسخ داد: منظور از آن، راه علی بن ابی طالب(ع) است.

از امام صادق از پدرش، از پدرانش(ع) نقل شده است: روزی خلیفه دوم به پیامبر(ص) گفت همیشه شما به على می‌فرمایید که تو برای من مانند هارون نسبت به موسى هستی، با این‌که خداوند در قرآن هارون را یادآورى کرده، ولى نامى از على در قرآن نیست. پیامبر فرمود: ... آیا نشنیده‌‏اى سخن خداى متعال را که «هَذَا صِرَاطُ عَلِیٍّ مُسْتَقِیم‏».