پس از معاویه کدام خلیفه مروج تفکر جبر گرایانه بود

پس از معاویه، خلیفه‌ای که به طور گسترده با تفکر جبرگرایانه مرتبط بود، عبدالملک بن مروان بود. عبدالملک، از خلفای اموی، نقش مهمی در ترویج و حمایت از ایده‌های جبرگرایانه داشت. این تفکر، که ریشه در عقاید قدریه و جبریه دارد، بر این باور است که تقدیر و اراده الهی تمام اعمال و سرنوشت انسان‌ها را تعیین می‌کند و انسان‌ها قدرت اختیار و انتخاب مستقلی ندارند.

در دوران حکومت امویان، به ویژه در زمان عبدالملک بن مروان، این تفکر به عنوان بخشی از سیاست رسمی حکومت ترویج یافت تا با استفاده از آن بتوانند اقتدار حکومتی خود را تحکیم بخشند و مشروعیت بیشتری برای حکمرانی خود ایجاد کنند.

این مسئله باعث شد تا جبرگرایی به عنوان یک جزء از نظام عقیدتی حاکم بر جامعه اسلامی در آن دوره تقویت شود، هرچند که با گذشت زمان و با ظهور علمای بزرگ دیگر، چون امام محمد غزالی، تفکرات معتزله و اشاعره که بر اراده و اختیار انسان تاکید داشتند، جایگاه ویژه‌ای در میان مسلمانان پیدا کرد.